اگر شما به مشاغل مهندسی علاقه مندید، در ریاضی و شیمی هم قوی می باشید و از کار کردن با مواد در سطح مولکول ها و اتم ها لذت می برید، این شغل برای شما مناسب است.
شما به عنوان مهندس پلیمر محصولاتی را طراحی، تولید و یا اصلاح می کنید که در همه جا وجود داشته و همه ما تا حد زیادی به آنها وابسته هستیم و شاید در دنیای امروز زندگی بدون مواد و محصولات پلیمری بسیار سخت باشد. نمونه ای ساده از این محصولات عبارتند از مسواک، تیوب خمیردندان، دمپایی پلاستیکی، بسیاری از لباس ها، ظروف پلاستیکی و ملامینی آشپزخانه، جلد برخی از کتاب ها، بسیاری از قطعات تلویزیون، کامپیوتر و ...
به هر حال اگر شما در صنعت پلیمرسازی کار کنید باید بدانید هرکجا هستید، یکی از فرآورده‌های صنعت پلیمر در اطراف شما است. چرا که این صنعت در ساخت رنگ درها و دیوارهای خانه‌ها و پوشاک، پوشش کابل‌ها و سیم‌ها و هرآنچه که از لاستیک یا پلاستیک ساخته شده است، نقش کلیدی دارد.
پلیمرها به دو دسته طبیعی و مصنوعی تقسیم میشوند. پلیمرهای طبیعی موادی مانند ترکیب‌های سلولزی، چوب، کاغذ و پشم هستند و از مواد نفتی نیز می‌توان مواد پلیمری مصنوعی را ساخت.
معمولا بر اساس گرایش های رشته پلیمر در دانشگاه در مقاطع مختلف، متخصصان این حوزه وارد حوزه های مختلف در صنعت می شوند که عبارتند از :
-
صنایع پلیمر
-
پلیمریزاسیون
-
نانو پلیمر
-
تکنولوژی و علوم رنگ
-
علوم و فناوری چاپ
مهندس صنایع پلیمر معمولا به طراحی و تولید محصولات پلیمری از قبیل لاستیک، پلاستیک، الاستومر، رزین و سایر مواد مورد نیاز صنعت اشتغال دارد. مثلاً استخوان های مصنوعی، دندان مصنوعی و یا لنزهای چشمی (حوزه پزشکی)، لوله های آب و فاضلاب پلی اتیلن، کف پوش ها، کلید های برق، بسیاری از عایق های رطوبتی و گرمایشی (صنعت ساختمان)، برخی از قطعات هواپیما، بدنه سازه های پرنده (صنعت هوافضا) و بسیاری دیگر از محصولات و تجهیزات همه از مواد پلیمری ساخته میشوند. در کل می‌توان گفت که مهندس صنایع پلیمر به شناخت، طراحی، فرمولاسیون، آنالیز و بررسی خواص فیزیکی و مکانیکی سه ماده عمده لاستیک، پلاستیک و کامپوزیت می پردازد.فعالیتهای عمده این حوزه براساس فرایندهای اختلاط، آمیزه‌سازی، اصلاح سازی، آلیاژسازی، شکل دهی پلیمرها و نهایتاً ساخت محصولات پلیمری از پلیمرهای مصنوعی و طبیعی می‌باشد.
حوزه کاری مهندس پلیمر با گرایش پلیمریزاسیون با انواع کاتالیست‌های پلیمریزاسیون و بررسی‌های سینیتیکی و ترمودینامیکی واکنش‌های پلیمریزاسیون و همچنین توسعه فن‌آوری تولید پلیمرها در مقیاس نیمه‌صنعتی، با استفاده از روش‌های مدل‌سازی، شبیه‌سازی و طراحی فرایندهای پلیمر شدن و سایر فرایندهای مرتبط سر و کار دارد.
مهندس پلیمر که در زمینه نانوفناوری یا نانو پلیمر تخصص دارد، در همه زمینه های پلیمر که با فناوری نانو در ارتباط است، فعالیت می کند.از این زمینه ها می توان بهنانو کامپوزیت‌ها، نانو روکش‌ها، نانو الیاف پلیمری،نانو کاتالیزورها، نانو گویچه‌های پلیمری ونانو امولسیون‌های پلیمری اشاره کرد.
از سوی دیگر مهندس تکنولوژی و علوم رنگ به طراحی و تولید رنگ، روکش و پوشش های مختلف برای محصولات و مواد تولیدی پلیمری و غیر پلیمری پرداخته و از این طریق محصولات تولیدی صنایع مختلف را علاوه بر اینکه با کمک رنگ زیبا می کند، از آنها نیز در مقابل خوردگی و از بین رفتن جلوگیری می نماید. جالب است بدانید که بحث خوردگی در دنیا بسیار پر اهمیت است و درصد قابل ملاحظه ای از هزینه های ملی در اقتصاد هر کشوری صرف مقابله با خوردگی می شود. مثلا در صنعت نفت و پتروشیمی ایران، خوردگی لوله ها و مخازن یکی از اقلام هزینه ای مهم و قابل توجه این صنعت می باشد.
شما به عنوان مهندس پلیمر و فعال در حوزه تکنولوژی و علوم رنگ نباید در محیط کار خود حساس باشید و تحمل بوی مواد شیمیایی مختلف را داشته باشید و یا بیماری کوررنگی نداشته باشد تا هنگام ساخت رنگ دچار مشکل نگردید. همچنین گاهی اوقات باید در آزمایشگاه ساخت رنگ روی ماده مورد نظر برس بکشید، آهن را ببرید و سطوح فلزی را تمیز نمایید. اما در زمان ساخت رنگ کار شما ساده تر است و چیزی شبیه آشپزی می ماند و برای ساخت یک ترکیب جدید رنگ ها و مواد مختلف را با هم مخلوط می کنید.
به تازگی در دانشگاه های کشور رشته مهندسی پلیمر با گرایش علوم و فناوری چاپ ایجاد شده است که در واقع شاخه ای از صنایع رنگ مهندسی پلیمر می باشد. مهندسان پلیمری که این تخصص را کسب می کنند، حوزه کاری بسیار مشابهی با مهندس پلیمر حوزه علوم رنگ دارند. در واقع حوزه کاری آنها تخصصی تر و به مباحث بخش چاپ از جمله فرمولاسیون و بهینه سازی انواع مرکب های چاپ، ارائه فرمولاسیون های مرکب برای مصارف خاص، فرمولاسیون مرکب های امنیتی و ... مرتبط است.
به طور کلی امروزه مواد پلیمری در صنایع مختلف بسیار پراهمیت هستند. برای مثال در صنایع برق، الکترونیک و مخابرات پلیمرهای مصنوعی به عنوان عایق‌های الکتریکی جایگاه بسیار مهمی دارند، به گونه‌ای که امروزه اگر پلیمرها نباشند، صنایع برق نمی‌تواند به اهداف خویش دست یابد. با توجه به گستردگی کاربردهای این مواد، فارغ التحصیلان و متخصصین این رشته، توانایی‌های کافی در زمینه‌های بهره‌برداری در صنایع تولید و تبدیل پلیمر، ایجاد و برنامه‌ریزی واحدهای تولیدی تبدیل پلیمر خام به مواد مصرفی و اشتغال در مجتمع‌های بزرگ تولید پلیمر را دارا خواهند بود.
در ادامه برای آشنایی بیشتر با شغل مهندسی پلیمر اطلاعات کاملی در زمینه وظایف، مهارت و دانش مورد نیاز، تحصیلات لازم و نحوه ورود به شغل، فرصت های شغلی و بازار کار، میزان درآمد و مشاهیر آن ارائه می شود.
مسئولیت ها و وظایف مهندس پلیمر
مهندس پلیمر وظایف متعددی بر عهده دارد اما مهمترین آنها که در صنایع مختلف مشترک می باشند عبارتند از :
-
طراحی فرمولاسیون انواع پلیمرها و تهیه دستورات لازم برای ساخت آنها
-
طراحی فرمولاسیون انواع رنگها (پوششهای پلیمری) و فرایند تولید آنها
-
طراحی فرمولاسیون انواع مرکب های چاپ
-
طراحی، تولید و تبدیل پلیمرها بر مبنای فناوری نانو
-
مهندسی تولید و نظارت بر کل فرآیند تولید رنگ و نیز کنترل کیفی محصولات تولیدی در کارخانجات تولید پوششهای پلیمری
-
طراحی انواع پوششهای پلیمری مصنوعی در صنایع مختلف از جمله : صنایع برق و الکترونیک، صنایع غذایی و کاغذسازی و … و نیز فرمولاسیون و ساخت انواع مرکبهای چاپ
-
طراحی واحدهای ساخت مواد پلیمری از جمله لاستیک، پلاستیک و کامپوزیت
-
طراحی فرمولاسیون انواع رزینهای صنعتی اعم از رزینهای آلکید، آمینو، فنولیک، اکریلیک، اپوکسی و …
-
طراحی واحدها و فرآیندهای ساخت رزینهای صنعتی و مهندسی تولید و کنترل کیفی آنها
-
کارشناسی تهیه پوششها و نظارت بر اجرای عملیات رنگ‌آمیزی
-
بازرسی پیمانکاری های رنگ‌آمیزی (عملیات آماده‌سازی و اعمال مواد پوششی) در صنایع بزرگی همچون صنایع نفت و گاز، پتروشیمی، برق، آب ، سازه‌های فلزی و بتونی، صنایع خودروسازی، لوازم خانگی و …
- طراحی فرآیندهای رنگرزی انواع منسوجات بافته و نبافته، چرم و … ، نظارت بر عملیات رنگرزی و نیز کنترل کیفیت محصولات رنگرزی شده و …
- و ...
تخصص و توانمندی های لازم
از آنجا که مهندسی پلیمر و مهندسی شیمی ارتباط بسیار نزدیکی با هم دارند (به طوری که مهندسی پلیمر در گذشته یکی از گرایش های مهندسی شیمی لحاظ می شده است)، یک پلیمریست نمی‌تواند با شیمی بیگانه باشد. یعنی باید شیمی را بداند تا بتواند پلیمر را به درستی درک کند.
همچنین این رشته مثل همه رشته‌های مهندسی نیاز به ریاضیات قوی دارد و بالاخره دانشجوی این رشته باید به زبان انگلیسی مسلط بوده و نحوه استفاده از رایانه را نیز بداند چون برای دسترسی به جدیدترین اطلاعات در این رشته باید از شبکه اینترنت استفاده کرد.
همچنین متخصصین این رشته باید از توانایی های جسمی لازم برای کار با تجهیزات آزمایشگاهی و کار در کارخانه و همچنین حس بینایی قوی برای تفکیک رنگ های مختلف نیز برخوردار باشند.
توانایی کار تیمی، قدرت برقراری ارتباط مؤثر با دیگران، توانایی انتقال مفاهیم به دیگران (مثل کارگران کارخانه یا مدیران ارشد) نیز از دیگر توانمندی های لازم است برای اینکه شما یک مهندس پلیمر موفق شوید.
تحصیلات لازم و نحوه ورود به شغل
اگر شما تصمیم دارید مهندس پلیمر شوید، بهترین و کوتاه ترین روش، وارد شدن در دورره کارشناسی"مهندسی پلیمر" در گرایش "صنایع پلیمر" یا "تکنولوژی و علوم رنگ" می باشد. امکان ادامه تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در گرایش های مختلف در رشته مهندسی پلیمر وجود دارد.
البته در حال حاضر بسیاری از پلیمریست ها فارغ التحصیل رشته شیمی می باشند. زیرا همانطوری که گفته شد اساس و پایه علم پلیمر، علم شیمی می باشد.
بازار کار و آینده شغلی مهندس پلیمر
امروزه بیش از 50% قطعات خودروها از مواد پلیمری ساخته میشود. در صنایع برق، الکترونیک و مخابرات نیز پلیمرهای مصنوعی به عنوان عایق‌های الکتریکی جایگاه بسیار مهمی دارند. در صنعت پوشاک نیز پلیمرها مؤثر هستند. در صنایع حمل و نقل، صنایع نظامی، پزشکی، کشاورزی و بسته‌بندی کاربرد مواد پلیمری بسیار گسترده است. لذا فارغ التحصیلان گرایش های مختلف مهندسی پلیمر به خصوص صنایع پلیمر، پلیمریزاسیون و نانوپلیمر در تمامی حوزه های مذکور می توانند مشغول به کار شوند و با توجه به جدید بودن بسیاری از دستاوردهای این صنعت در دنیا و رقابت بسیار زیاد کشورها برای تولید محصولات جدید و با ارزش افزوده بالا، فرصت های نوآوری و خلاقیت برای شما به عنوان مهندس پلیمر در تمام صنایع فراوان است و میزان موفقیت شما تا حد زیادی بستگی به میزان علاقه مندی و پشتکار خودتان دارد.
اما فارغ‌التحصیلان مهندسی پلیمر در گرایش های مرتبط با رنگ از جمله تکنولوژی و علوم رنگ، صنایع رنگ و علوم و فناوری چاپ نیز می‌توانند در کارخانجات رنگ‌سازی به تولید رنگینه‌های مصنوعی بپردازند. از سوی دیگر امروزه صنعت پوشش‌دهی بسیار گسترش یافته است تا جایی که در کنار هر صنعت مادر حتماً یک صنعت پوشش‌دهی حضوری فعال دارد. از دگمه‌های یک پیراهن و سگک کفش گرفته تا دستگیره درها و نیز پوششهای صنعتی مثل ضد خوردگی و پوششهای تزئینی. شما به عنوان متخصص پلیمر و مخصوصا با تسلط بر تکنولوژی و علوم رنگ با کمی تلاش و پیگیری، می توانید جذب این صنایع شده و با خلاقیت و پشتکار خودتان، مراحل پیشرفت شغلی و افزایش درآمد را به سرعت طی کنید.
همچنین شما به عنوان متخصص پلیمر می‌توانید در کلیه صنایع بزرگ و کوچک تولید پلیمرها و همچنین در صنایع تبدیل پلیمر نظیر صنایع لاستیک، پلاستیک، الیاف مصنوعی، رزین‌سازی، کفش‌سازی، چسب‌سازی، کامپوزیت‌ها و کاغذسازی مشغول به کار شوید و یا در مراکز تحقیقاتی پلیمرها در دانشگاههای کشور، تحقیق و تدریس کنید و یا اینکه در دفاتر مهندسین مشاور و واحدهای برنامه‌ریزی صنایع تولید پلیمر و وزارتخانه و سازمان های دولتی مربوطه استخدام شوید.
درآمد مهندس پلیمر
در ایران آمار و ارقام دقیقی از میزان اشتغال و درآمد مهندسین پلیمر تا کنون منتشر نشده است اما بر اساس اخبار و اطلاعات برگرفته از صنعت پلیمر و همچنین گفتگو با صاحبنظران و متخصصین این حوزه، درآمد مهندس پلیمر به عوامل مختلفی برمی گردد که از آن جمله میزان دانش و تخصص او، میزان تجربه وی، توانایی مدیریت و کنترل پروژه و شخصیت و استعدادش می باشد که در نهایت میزان موفقیت او در استخدام، پیشرفت شغلی و دریافت حقوق و دستمزد را رقم می زند.
در صورتی که شما به عنوان مهندس پلیمر در یکی از سازمان ها و یا پژوهشگاه های دولتی استخدام شوید، با توجه به مدرک تحصیلی تان (کارشناسی-کارشناسی ارشد-دکتری) و میزان سابقه کارتان مطابق با قوانین و مقررات دولتی و یا دانشگاهی حقوق دریافت می کنید.
در صورتی که شما در بخش خصوصی کار می کنید میزان حقوق و دستمزد شما علاوه بر موارد فوق به عوامل دیگری از جمله صنعتی که در آن کار می کنید (خودرو سازی، نساجی، نفت و گاز و .... )، نحوه رزومه نویسی و ارائه توانمندی هایتان و ارتباطات با سایر متخصصین و مدیران این حوزه ارتباط دارد.